Veelgestelde Vragen over Ergotherapie

Ergotherapie is een paramedische zorgdiscipline die mensen helpt om optimaal te functioneren in hun dagelijkse leven. Ergotherapeuten ondersteunen bij het (her)leren of aanpassen van dagelijkse activiteiten zoals aankleden, eten, werk, hobby's en zelfredzaamheid.

De term "ergo" komt van het Griekse woord voor "werk" of "activiteit". Ergotherapeuten kijken naar de persoon, de activiteit en de omgeving, en zoeken naar oplossingen om mensen zo zelfstandig mogelijk te laten functioneren.

Waar helpt ergotherapie bij:

• Dagelijkse activiteiten (ADL): wassen, aankleden, eten
• Huishoudelijke taken: koken, schoonmaken, boodschappen doen
• Werk en studie: werkplek aanpassingen, concentratie
• Vrije tijd en hobby's: sociale activiteiten, sporten
• Mobiliteit: rolstoeltraining, hulpmiddelen
• Cognitieve vaardigheden: geheugen, planning, concentratie

Ergotherapie is geschikt voor mensen van alle leeftijden die moeite hebben met dagelijkse activiteiten door:

Fysieke aandoeningen:

• Reuma en gewrichtsklachten
• Herstel na operatie of ongeval
• Chronische pijn
• Spierziekten of verlamming
• Amputatie

Neurologische aandoeningen:

• CVA (beroerte)
• Multiple Sclerose (MS)
• Parkinson
• Hersenletsel (NAH)
• Dementie

Ontwikkelingsstoornissen:

• Ontwikkelingsachterstand bij kinderen
• Motorische problemen
• Sensorische verwerkingsstoornissen
• Autisme spectrum stoornis (ASS)
• ADHD en concentratieproblemen

Psychische aandoeningen:

• Burn-out en overspanning
• Depressie
• Angststoornissen
• PTSS

Ouderen:

• Valpreventie
• Dementiezorg
• Behoud zelfredzaamheid
• Woningaanpassingen

Ergotherapie focust op activiteiten en participatie in het dagelijks leven:

• Dagelijkse handelingen kunnen uitvoeren
• Zelfstandigheid en regie over eigen leven
• Aanpassingen in omgeving en hulpmiddelen
• Cognitieve vaardigheden en copingstrategieën
• Sociale participatie en arbeidsparticipatie

Fysiotherapie focust op beweging en lichamelijk functioneren:

• Verbeteren van kracht en uithoudingsvermogen
• Vergroten van bewegingsbereik gewrichten
• Verminderen van pijn
• Herstel na blessures
• Verbeteren van balans en coördinatie

In de praktijk:

• Ergotherapeut: "Hoe kunnen we u helpen om weer zelfstandig te douchen?"
• Fysiotherapeut: "Hoe kunnen we uw schouder weer sterker en soepeler maken?"

Vaak samen: Bij veel aandoeningen werken ergotherapeuten en fysiotherapeuten samen voor optimaal herstel.

ADL staat voor "Activiteiten van het Dagelijks Leven" (Activities of Daily Living). Dit zijn de basale en complexe handelingen die je dagelijks uitvoert.

Basale ADL (BADL):

• Persoonlijke verzorging: Wassen, douchen, tanden poetsen
• Aankleden: Kleding kiezen en aantrekken
• Eten en drinken: Zelfstandig maaltijden nuttigen
• Toiletgang: Toilet gebruiken en hygiëne
• Mobiliteit: Lopen, transfereren (bed naar stoel)

Instrumentele ADL (IADL):

• Huishouden: Koken, schoonmaken, was doen
• Boodschappen: Plannen en uitvoeren
• Financieel beheer: Rekeningen betalen, budgetteren
• Vervoer: Openbaar vervoer, auto rijden
• Medicijngebruik: Correct innemen van medicatie
• Communicatie: Telefoon, email, sociale contacten

Ergotherapeuten helpen bij het (her)leren of aanpassen van deze vaardigheden, zodat mensen zo zelfstandig mogelijk kunnen functioneren.

Veel voorkomende hulpmiddelen:

• Aankleedhulpmiddelen
• Antislip materialen
• Aangepast bestek en servies
• Douchestoelen en badplanken
• Reikstokken en grijpers

Fase 1: Intake en assessment (1-2 sessies)

• Kennismaking en intake gesprek
• Inventarisatie van klachten en doelen
• Observatie van dagelijkse handelingen
• Testen van vaardigheden (motoriek, cognitie)
• Thuissituatie en omgeving bekijken

Fase 2: Behandelplan (samen opstellen)

• Concrete, haalbare doelen formuleren
• Keuze van interventies bepalen
• Frequentie en duur afspraken plannen
• Betrokkenheid naasten bespreken

Fase 3: Behandeling (variabel aantal sessies)

• Oefen therapie: Trainen van handelingen
• Compensatie: Andere manier leren uitvoeren
• Aanpassingen: Omgeving en hulpmiddelen
• Educatie: Begrip en zelfmanagement
• Cognitieve training: Geheugen, aandacht, planning

Fase 4: Evaluatie en afronding

• Voortgang meten aan doelen
• Zelfstandigheid bevorderen
• Nazorg afspraken indien nodig
• Verwijzing naar andere zorg indien gewenst

Duur: Van enkele weken tot maanden, afhankelijk van aandoening en doelen. Locatie: Praktijk, thuis, werkplek of gecombineerd.

Voor persoonlijke verzorging:

• Douchestoelen, badplanken, douche trolleys
• Antislip matten en strips
• Toiletverhogers en beugels
• Lange washandjes en borstels
• Aankleedhulpen (kousenaantrekker, schoenlepel)

Voor mobiliteit:

• Rolstoelen (handmatig en elektrisch)
• Rollators en loophulpmiddelen
• Transferhulpmiddelen (transfer board, tillift)
• Drempelhulpen en rails
• Trapliften

Voor dagelijkse activiteiten:

• Aangepast bestek, borden met rand
• Eenhandig snijplank, potopener
• Reikstokken en grijpers
• Buttonhook (knoophaak)
• Sokken- en kousenaan trekker

Voor cognitieve ondersteuning:

• Geheugenkalenders en dagplanners
• Medicijndozen met alarm
• Timers en wekkers
• Checklists en pictogrammen

Voor woningaanpassingen:

• Traplift of platformlift
• Drempelloze douche
• Verbreding deuren voor rolstoel
• Aangepaste keuken (werkhoogte)
• Verlichting en contrast

Proces:

1. Ergotherapeut doet thuisbezoek
2. Advies op maat voor uw situatie
3. Hulp bij aanvraag en financiering (WMO)
4. Instructie en training in gebruik

Cognitieve ergotherapie helpt mensen met cognitieve problemen zoals geheugen, aandacht, planning en probleemoplossend vermogen.

Voor wie:

• Herstel na CVA (beroerte)
• Hersenletsel (NAH)
• Dementie
• ADHD en concentratieproblemen
• Burn-out en overspanning
• Long COVID

Wat wordt getraind:

• Aandacht: Concentratie en focus verbeteren
• Geheugen: Strategieën om informatie te onthouden
• Planning: Structuur aanbrengen in taken
• Probleemoplossing: Stap-voor-stap aanpak
• Executieve functies: Organisatie en zelfregulatie

Behandelmethoden:

• Computertraining: Cognitieve oefenprogramma's
• Praktijksituaties: Trainen in echte omgeving
• Compensatiestrategieën: Geheugenkaarten, checklists
• Omgevingsaanpassingen: Rustiger werkplek, duidelijke labels
• Psycho-educatie: Begrip van klachten en coping

Doel: Niet altijd volledig herstel, maar leren omgaan met beperkingen en optimaal functioneren binnen eigen mogelijkheden.

Vaak gecombineerd met:

• Neuropsychologische begeleiding
• Revalidatiearts
• Logopedische behandeling

Ja! Kinderergotherapie is een belangrijk specialisme dat kinderen helpt om optimaal te ontwikkelen en mee te doen.

Veelvoorkomende redenen:

• Motorische ontwikkeling: Grof- en fijne motoriek
• Handschrift problemen: Schrijfhulp en aanpassingen
• Concentratieproblemen: ADHD begeleiding
• Sensorische problemen: Over- of ondergevoeligheid
• Zelfstandigheid: Aankleden, eten, persoonlijke verzorging
• Spelvaardigheden: Sociaal spel en samenwerken

Behandeling bij kinderen:

• Spelend leren: Therapie door middel van spel
• Sensomotorische integratie: Zintuigelijke verwerking
• Fijne motoriek: Knippen, tekenen, schrijven
• Grove motoriek: Fietsen, klimmen, balanceren
• Zelfvertrouwen: Positieve ervaringen opdoen

Schoolondersteuning:

• Advies aan leerkrachten
• Aanpassingen in klaslokaal
• Hulpmiddelen (schaar, pengrip, schrijfhulp)
• Werkhouding en concentratie

Oudersbegeleiding:

• Thuisoefeningen
• Omgang met gedrag
• Structuur en routine
• Aanpassingen in huis

Leeftijd: Van baby's tot adolescenten Locatie: Praktijk, thuis, school of gecombineerd

Met verwijzing (vergoed door verzekering):

Via huisarts:

• Meest gebruikelijke route
• Vergoeding via basisverzekering
• Eigen risico van toepassing (€385 in 2024)
• Keuze uit gecontracteerde ergotherapeuten

Via specialist:

• Revalidatiearts, neuroloog, orthopeed, etc.
• Ook vergoed via basisverzekering
• Vaak binnen ziekenhuiscontext

Zonder verwijzing (eigen rekening):

Direct contact:

• Vrije keuze van ergotherapeut
• Zelf betalen (niet vergoed)
• Tarieven: €60-€95 per sessie
• Sneller starten mogelijk

Let op:

• Meeste zorgverzekeraars vereisen verwijzing
• Zonder verwijzing = geen vergoeding
• Check altijd eerst je polis
• Sommige aanvullende verzekeringen vergoeden meer sessies

Advies: Begin met bezoek aan huisarts voor verwijzing en goede diagnose.

Controleer de kwalificaties:

Opleiding:

• HBO-bachelor Ergotherapie (4 jaar)
• Geregistreerd bij BIG-register (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg)
• Lid van beroepsvereniging (Ergotherapie Nederland)

Specialisaties:

• Geriatrie: Ouderenzorg, dementie
• Neurologische revalidatie: CVA, MS, Parkinson
• Handtherapie: Hand- en polsklachten
• Kinder ergotherapie: Ontwikkelingsstoornissen
• Psychogeriatrie: Dementiezorg
• Arbeidsreintegratie: Werkgerelateerde klachten

Persoonlijke match:

• Ervaring: Met jouw specifieke klacht
• Locatie: Praktijk, aan huis, of beide
• Beschikbaarheid: Wachttijd en afspraaktijden
• Benadering: Aanpak past bij jouw verwachtingen
• Communicatie: Voel je je gehoord en begrepen?

Praktische zaken:

• Vergoeding: Gecontracteerd bij jouw verzekeraar?
• Bereikbaarheid: Gemakkelijk te bereiken?
• Samenwerking: Werkt samen met andere zorgverleners?

Tips:

• Vraag referenties of ervaringen
• Bel voor kennismakingsgesprek
• Check reviews en beoordelingen online
• Vertrouw op je gevoel

Documenten:

• Verwijsbrief van huisarts of specialist
• Zorgverzekeringspas of polisnummer
• Legitimatiebewijs (ID of paspoort)
• Medicatielijst (indien van toepassing)
• Medische informatie: Uitslagen, rapporten, foto's

Informatie voorbereiden:

• Klachten overzicht: Wat gaat er moeilijk?
• Hulpvragen: Waar wil je hulp bij?
• Doelen: Wat wil je kunnen bereiken?
• Thuissituatie: Wonen, werk, gezin
• Hobby's en interesses: Wat doe je graag?

Praktische zaken:

• Vragenlijsten: Soms vooraf ingevuld
• Kleding: Gemakkelijk uit te trekken (voor onderzoek)
• Tijd: Plan voldoende tijd (eerste afspraak 60-90 min)
• Begeleiding: Neem partner/familielid mee indien gewenst

Vragen die je kunt stellen:

• Wat kunnen we verwachten van de behandeling?
• Hoeveel sessies zijn er nodig?
• Wat zijn de kosten?
• Kan ik ook thuisoefeningen doen?
• Hoe verloopt de communicatie met andere zorgverleners?

Tip: Schrijf vragen van tevoren op, zodat je niets vergeet!

Vergoeding vanuit basisverzekering:

Wat wordt vergoed:

• Ergotherapie met verwijzing huisarts of specialist
• Aantal sessies: Afhankelijk van diagnose en behandelplan
• Hulpmiddelen: Via WMO (gemeente) of verzekering

Voorwaarden:

• Verwijzing van arts
• Ergotherapeut gecontracteerd bij jouw verzekeraar
• Eigen risico (€385 in 2024) van toepassing

Tarieven zonder vergoeding:

• Intake sessie: €75-€110
• Behandeling (60 min): €60-€95
• Thuisbezoek: €70-€105 (+ reiskosten)
• Rapport schrijven: €50-€85

Aanvullende verzekering: Sommige verzekeraars vergoeden extra sessies of niet-gecontracteerde zorg via aanvullende polis.

WMO hulpmiddelen:

• Aanvraag via gemeente
• Eigen bijdrage afhankelijk van inkomen
• Adviesrapport van ergotherapeut nodig

Werkgerelateerd:

• Soms vergoeding via werkgever (re-integratie)
• UWV bij arbeidsongeschiktheid

Tips:

• Check vooraf met verzekeraar wat vergoed wordt
• Vraag kostenopgave bij ergotherapeut
• Bewaar bonnetjes voor eigen administratie

Wat is de WMO: De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) is een regeling waarbij gemeenten hulpmiddelen en woningaanpassingen kunnen verstrekken om zelfstandig te blijven wonen.

Stappenplan aanvraag:

1. Advies ergotherapeut

• Ergotherapeut doet thuisbezoek
• Bespreekt mogelijke oplossingen
• Schrijft adviesrapport

2. Aanvraag indienen

• Bij gemeente (Wmo-loket)
• Online, telefonisch of schriftelijk
• Adviesrapport meesturen

3. Beoordeling gemeente

• Onderzoek door consulente Wmo
• Eventueel huisbezoek
• Besluit binnen 6-8 weken

4. Levering en installatie

• Gemeente regelt levering
• Instructie in gebruik
• Eventuele aanpassingen

Eigen bijdrage:

• Afhankelijk van inkomen
• Maximaal €19/maand (2024)
• Vrijstelling bij laag inkomen

Veelvoorkomende WMO voorzieningen:

• Rolstoelen en scootmobielen
• Douchestoelen en toilethulpmiddelen
• Woningaanpassingen (drempels, trap lift)
• Vervoersvoorzieningen

Let op:

• Elke gemeente heeft eigen regels
• Bezwaar mogelijk bij afwijzing
• Ergotherapeut kan helpen met procedure

Ja! Ergotherapie is essentieel in het revalidatieproces na een CVA (cerebro vasculair accident / beroerte).

Veelvoorkomende gevolgen CVA:

• Halfzijdige verlamming (hemiplegie)
• Verminderde spierkracht en coördinatie
• Cognitieve problemen (geheugen, aandacht)
• Communicatieproblemen (afasie)
• Visuele problemen (hemianopsie)
• Vermoeidheid

Hoe ergotherapie helpt:

ADL-training:

• Wassen en douchen met één hand
• Aankleden met aangepaste technieken
• Eten en drinken (aangepast bestek)
• Toiletgang en transfers

Arm-hand functie:

• Spierkracht en coördinatie trainen
• Fijne motoriek oefeningen
• Taakgerichte training (praktische handelingen)
• Spiegeltherapie of constraint-induced therapy

Cognitieve revalidatie:

• Aandacht en concentratie training
• Geheugenstrategieën
• Planning en organisatie
• Probleemoplossend vermogen

Woningaanpassingen:

• Drempelloze toegang
• Beugels en handgrepen
• Antislip materialen
• Verlichting optimaliseren

Hulpmiddelen:

• Eenhandig bestek en servies
• Antislip matten
• Aankleedhulpmiddelen
• Douchestoel of -plank

Tijdslijn:

• Start zo snel mogelijk na CVA
• Intensieve fase: eerste 3-6 maanden
• Lange termijn begeleiding mogelijk
• Herstel kan jaren doorgaan

Ja, ergotherapie is zeer effectief bij reuma (reumatoïde artritis) en artrose om pijn te verminderen en functioneren te verbeteren.

Hoe ergotherapie helpt:

Gewrichtsbescherming:

• Technieken om gewrichten te ontlasten
• Juiste houding en beweging leren
• Verdeling van belasting optimaliseren
• Rust en activiteit balanceren

Hulpmiddelen:

• Voor handen: Aangepast bestek, potopeners, sleuteldraaiers
• Voor keuken: Lichte pannen, elektrische apparaten
• Voor badkamer: Kranen met lange hendels, antislip
• Voor algemeen: Reikstokken, grijpers, buttonhook

Aanpassingen omgeving:

• Hoogte werkblad optimaliseren
• Gemakkelijk te openen deuren en ramen
• Voldoende zitplekken voor rust
• Goede verlichting

Spalken en ondersteuning:

• Polsspalken bij veel pijn
• Duimspalken bij duimartrose
• Preventief gebruik bij belastende taken

Oefentherapie:

• Beweeglijkheid behouden
• Kracht opbouwen (zonder gewrichten te belasten)
• Grip oefeningen
• Fijne motoriek trainen

Energiemanagement:

• Plannen van activiteiten
• Rust inbouwen
• Prioriteiten stellen
• Taken verdelen over de dag

Werkaanpassingen:

• Ergonomische werkplek
• Aangepaste werkuren
• Hulpmiddelen op werk

Doel: Pijn verminderen, zelfstandigheid behouden, gewrichten beschermen en kwaliteit van leven verbeteren.

Ja! Ergotherapie speelt een belangrijke rol in dementiezorg, voor zowel de persoon met dementie als de mantelzorgers.

Doelen ergotherapie bij dementie:

• Zo lang mogelijk zelfstandig functioneren
• Betekenisvolle activiteiten blijven doen
• Veiligheid in en om het huis
• Ontlasten van mantelzorgers
• Kwaliteit van leven behouden

Interventies:

Omgevingsaanpassingen:

• Oriëntatie: Duidelijke klokken, kalenders, foto's
• Contrast: Markeringen, gekleurde randen
• Verlichting: Goede, gelijkmatige verlichting
• Veiligheid: Verwijderen gevaarlijke voorwerpen
• Overzicht: Opruimen rommel, duidelijke indeling

Geheugenondersteuning:

• Dagritme kaarten met pictogrammen
• Checklist voor dagelijkse routine
• Herinneringen en aanwijzingen
• Foto's van familieleden met namen

Activiteiten en bezigheid:

• Betekenisvolle activiteiten op maat
• Hobby's aanpassen aan niveau
• Dagbesteding organiseren
• Sociale contacten behouden

ADL-ondersteuning:

• Stapsgewijze instructies aankleden
• Aangepast bestek en servies
• Vereenvoudigen van taken
• Hulp bij wassen en verzorging

Mantelzorg ondersteuning:

• Advies over omgang met gedrag
• Technieken om rust te behouden
• Hulpmiddelen demonstreren
• Wijzen op respijtzorg mogelijkheden

Progressie: Behandeling past zich aan bij verloop van dementie, focus verschuift van zelfstandigheid naar comfort en kwaliteit van leven.