Je vader vergeet steeds vaker waar hij zijn sleutels heeft gelegd. Je moeder weet niet meer hoe de wasmachine werkt. Dementie tast het geheugen en andere cognitieve functies aan, waardoor dagelijkse handelingen steeds moeilijker worden. Voor zowel de persoon met dementie als de mantelzorger is dit een enorme uitdaging. Een ergotherapeut helpt bij het structureren van de dag, het veilig inrichten van de woning en het zo lang mogelijk behouden van zelfstandigheid en kwaliteit van leven.
Dementie in de familie?
Vind een ergotherapeut die helpt met dagstructuur, veiligheid en praktische ondersteuning.
Vind een ergotherapeut →Dementie: wat gebeurt er?
Dementie is een verzamelnaam voor verschillende hersenaandoeningen waarbij cognitieve functies afnemen: geheugen, taal, oriëntatie, planning en probleemoplossend vermogen. De meest voorkomende vorm is Alzheimer (60-70% van alle gevallen).
Belangrijkste vormen van dementie
Alzheimer (60-70%)
Geleidelijk geheugenverlies, vooral recent geheugen eerst. Taal- en oriëntatieproblemen. Persoonlijkheidsveranderingen.
Vasculaire dementie (15-20%)
Door TIA's of herseninfarct. Trapvormig verloop (plotselinge verslechtering na nieuwe TIA).
Lewy Body dementie (10-15%)
Wisselende cognitie (goede en slechte dagen), visuele hallucinaties, parkinson-achtige symptomen.
Frontotemporale dementie
Vooral gedragsveranderingen en taalproblemen. Begint vaak jonger (50-60 jaar).
Fases van dementie
Dementie verloopt in fases. Ergotherapie kan in elke fase helpen, maar vroeg beginnen geeft de beste resultaten:
- Vroege fase: Lichte geheugenproblemen, moeite met planning, lost soms dingen kwijt
- Middenfase: Duidelijk geheugenverlies, hulp nodig bij ADL, desoriëntatie in tijd/plaats
- Late fase: Volledig afhankelijk, communicatie zeer beperkt, niet meer mobiel
Hoe helpt ergotherapie bij dementie?
Een ergotherapeut richt zich op het behouden van kwaliteit van leven en zelfstandigheid, ondanks de beperkingen door dementie.
1. Dagstructuur en routine
Mensen met dementie functioneren beter met voorspelbaarheid. De ergotherapeut helpt een vaste dagstructuur te creëren:
Voorbeeld dagritme:
Visuele hulpmiddelen: Dagplanning met pictogrammen, grote klok met dag/datum, vaste routines voor eten en slapen.
2. Geheugensteuntjes en oriëntatiehulp
Slimme aanpassingen helpen mensen met dementie zich te oriënteren en taken uit te voeren:
In huis
- • Labels op kastjes (woord + plaatje)
- • Foto bij slaapkamerdeur
- • Contrasterende toiletbril (beter zichtbaar)
- • Grote klok met dag en datum
- • Whiteboard met dagplanning
- • Vaste plek voor sleutels/portemonnee
Voor medicatie en afspraken
- • Medicijndoos met alarmen
- • Herinneringskaartjes bij koffiezetapparaat
- • Grote kalender met pictogrammen
- • Telefoon met fotosnelkeuze
- • Notitieblok bij telefoon
3. Veiligheid thuis
Veiligheid is cruciaal. Mensen met dementie kunnen gevaarlijke situaties niet altijd inschatten:
- Gasafsluitautomaat: Voorkomt ongelukken door vergeten pan op vuur
- Tijdslot op deuren: Voorkomt dwalen (vooral 's nachts)
- Verwarmingsthermostaat: Voorkomt oververhitting/onderkoeling
- Medicatie veilig opbergen: Voorkomen van overdosering
- GPS-tracker: Voor veiligheid bij wandelen (mocht iemand verdwalen)
- Valpreventie: Drempels weg, goede verlichting, geen losse kleden
4. Betekenisvolle activiteiten behouden
Niet alleen zelfzorg is belangrijk – ook activiteiten die plezier en betekenis geven:
- Hobby's aanpassen (tuinieren vereenvoudigen, samen koken in plaats van alleen)
- Sociale contacten behouden (bezoek familie stimuleren)
- Muziek (herkenning blijft vaak lang aanwezig)
- Fotoalbums doorbladeren (herinneringen ophalen)
- Eenvoudige klussen (vouwen, opruimen – geeft gevoel van nut)
Ondersteuning voor mantelzorgers
Mantelzorg bij dementie is zwaar. De ergotherapeut ondersteunt ook de verzorger:
Waar helpt de ergotherapeut mantelzorgers bij?
1. Omgaan met gedrag
Dementie kan leiden tot moeilijk gedrag: onrust, agressie, achterdocht. De ergotherapeut geeft tips:
- • Rustgevende omgeving creëren (minder prikkels)
- • Afleidingstechnieken bij onrust
- • Begrijpen van 'sundow ning' (onrust tegen avond)
- • Niet tegenspreken maar meegaan in beleving
2. Praktische verzorgingstips
- • Hoe help je bij wassen/aankleden zonder verzet?
- • Technieken voor veilige transfers (uit bed, stoel)
- • Hulpmiddelen die verzorging makkelijker maken
- • Incontinentiemateriaal en omgaan met toiletgang
3. Eigen grenzen bewaken
Mantelzorgers vergeten vaak zichzelf. De ergotherapeut helpt:
- • Herkennen signalen van overbelasting
- • Organiseren van respijtzorg (dagopvang, logeeropvang)
- • Verwijzing naar mantelzorgondersteuning
- • Bespreekbaar maken wanneer thuiszorg niet meer haalbaar is
Woningaanpassingen bij dementie
De woning speelt een grote rol bij veiligheid en zelfstandigheid. Aanpassingen per ruimte:
🚪 Algemeen door huis
- • Goede verlichting (vooral 's nachts)
- • Contrasterende kleuren (toilet, deurknoppen)
- • Geen spiegels (kunnen verwarren)
- • Herkenbare foto's bij deuren (slaapkamer, toilet)
- • Geen patronen op vloer (kunnen als obstakels worden gezien)
- • Veilige looproutes (geen losse kleden, drempels)
🛏️ Slaapkamer
- • Nachtverlichting naar toilet
- • Herkenbare foto's (van jezelf, partner)
- • Geen veranderingen in inrichting (vertrouwdheid belangrijk)
- • Klok met dag/datum goed zichtbaar
🚿 Badkamer
- • Contrasterende toiletbril (wit toilet + donkere bril)
- • Duidelijke pictogrammen (toilet, douche)
- • Thermostaatkraan (voorkomt verbranding)
- • Douchestoel (veiliger dan staand)
- • Geen spiegels bij verwarring
🍳 Keuken
- • Gasafsluitautomaat (veiligheid)
- • Inductie in plaats van gas (veiliger)
- • Vereenvoudigde keuken (minder apparaten zichtbaar)
- • Vaste plek voor belangrijke items
ADL-ondersteuning bij dementie
Dagelijkse handelingen worden steeds moeilijker. De ergotherapeut helpt deze aan te passen:
| Handeling | Probleem | Oplossing |
|---|---|---|
| Aankleden | Vergeet volgorde, kiest verkeerde kleding | Kleding klaarleggen in volgorde, stap-voor-stap begeleiden |
| Wassen | Vergeet hoe, angst voor water | Vaste routine, zelfde tijd, rustig begeleiden |
| Eten | Vergeet te eten, weet niet hoe bestek werkt | Vaste etenstijden, vinger food, samen eten (voorbeeldgedrag) |
| Toiletgang | Vindt toilet niet, incontinentie | Herkenbare deur, regelmatig begeleiden, incontinentiemateriaal |
Wanneer schakel je een ergotherapeut in?
Schakel een ergotherapeut in bij dementie:
- Direct na diagnose: Ook in vroege fase kan ergotherapie veel betekenen
- Dagelijkse handelingen worden moeilijker
- Veiligheid thuis wordt zorgelijk
- Mantelzorger voelt zich overbelast
- Voorbereiding op zelfstandig thuis blijven wonen
Hoe regel je dit? Via huisarts, specialist ouderengeneeskunde, of casemanager dementie. Vaak valt dit onder aanvullende verzekering of Wmo (gemeente).
Veelgestelde vragen
Hoe helpt ergotherapie bij dementie?
Ergotherapie helpt door: dagstructuur aanbrengen, geheugensteuntjes geven, veiligheid thuis verbeteren, betekenisvolle activiteiten behouden, en mantelzorgers ondersteunen. Focus ligt op zo lang mogelijk zelfstandig blijven.
Wat zijn geheugensteuntjes bij dementie?
Geheugensteuntjes: dagplanning met pictogrammen, labels op kastjes, klok met datum, herinneringen voor medicatie, vaste plekken voor sleutels/portemonnee, en duidelijke routeborden in huis.
Hoe maak je een huis veilig bij dementie?
Veiligheidsmaatregelen: gasafsluitautomaat, tijdslot op deuren, contrasterende toiletbril, goede verlichting, geen spiegels (kunnen verwarren), herkenbare foto's bij deuren, en GPS-tracker bij dwalen.
Wanneer schakel je ergotherapie in bij dementie?
Zo vroeg mogelijk na diagnose. In vroeg stadium kan ergotherapie veel betekenen: structuur aanbrengen, veiligheid verbeteren, en mantelzorgers voorbereiden op latere fases.
Hoe ondersteunt ergotherapie mantelzorgers?
Door: advies over omgaan met gedrag, praktische tips voor dagelijkse verzorging, hulpmiddelen die verzorging makkelijker maken, en verwijzing naar respijtzorg en ondersteuning.
Op zoek naar een ergotherapeut in de buurt?
Vind snel en eenvoudig een ergotherapeut bij jou in de buurt via onze landelijke zoekgids.
Vind een ErgotherapeutConclusie
Dementie is een ingrijpende diagnose voor zowel de persoon zelf als de naasten. Hoewel genezing niet mogelijk is, kan ergotherapie wél helpen om zo lang mogelijk zelfstandig en waardig te leven. Door structuur, veiligheid en passende ondersteuning kunnen mensen met dementie nog lange tijd thuis blijven wonen met goede kwaliteit van leven.
Is er bij jou of een naaste dementie vastgesteld? Schakel zo vroeg mogelijk een ergotherapeut in. Vroege begeleiding maakt een groot verschil – voor de persoon met dementie én voor de mantelzorger.
Vind een ergotherapeut bij jou in de buurt