Knopen dichtmaken lukt niet meer. Douchen wordt een uitdaging. Koken kost te veel energie. Problemen met dagelijkse handelingen – ook wel ADL-problemen genoemd – kunnen je zelfstandigheid ernstig beperken. Gelukkig is er hulp: een ergotherapeut is dé specialist om je weer zelfstandig te laten functioneren. In dit artikel lees je alles over ADL-problemen en hoe ergotherapie kan helpen.
Hulp nodig bij dagelijkse handelingen?
Vind snel een ergotherapeut bij jou in de buurt voor ADL-training en ondersteuning.
Vind een ergotherapeut →Wat zijn ADL-problemen?
ADL staat voor Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (in het Engels: Activities of Daily Living). Het gaat om de basale handelingen die je elke dag doet om voor jezelf te zorgen. ADL-problemen betekent dat je moeite hebt met één of meerdere van deze handelingen.
De 6 basis-ADL categorieën
1. Aankleden
Kleding aan- en uittrekken, schoenen strikken
2. Wassen/verzorgen
Douchen, tanden poetsen, haar kammen
3. Eten en drinken
Zelf eten, drinken zonder morsen
4. Toiletgang
Toilet gebruiken, zichzelf reinigen
5. Mobiliteit
Lopen, opstaan uit stoel, trap op/af
6. Continentie
Controle over blaas en darmen
IADL: Instrumentele ADL
Naast basis-ADL zijn er ook IADL-taken: complexere handelingen die nodig zijn voor zelfstandig wonen:
- Koken en maaltijden bereiden
- Huishouden (schoonmaken, was doen)
- Boodschappen doen
- Financiën regelen (bankzaken, rekeningen betalen)
- Medicatie innemen
- Telefoon gebruiken en communiceren
- Vervoer regelen en buitenshuis komen
Wat veroorzaakt ADL-problemen?
ADL-problemen kunnen verschillende oorzaken hebben:
Na ziekte of letsel
Een beroerte (CVA), hartinfarct, hersenletsel of amputatie kan plotseling leiden tot ADL-problemen. Ook na operaties (heup, knie, rug) kun je tijdelijk beperkingen ervaren.
Voorbeelden: Halfzijdige verlamming na beroerte, beperkte armfunctie na schouderoperatie
Chronische aandoeningen
Bij reuma, artrose, Parkinson, MS, COPD of chronische pijn nemen ADL-vaardigheden geleidelijk af door pijn, stijfheid, vermoeidheid of tremor.
Voorbeelden: Stijve vingers bij reuma maken aankleden lastig, tremor bij Parkinson bemoeilijkt eten
Ouderdom
Bij ouderen nemen kracht, lenigheid en balans af. Hierdoor worden handelingen die eerst vanzelfsprekend waren, steeds moeilijker.
Voorbeelden: Niet meer uit bad kunnen komen, moeite met hoge kastjes bereiken
Hand- en polsklachten
Carpaal tunnelsyndroom, artrose in handen, of gebroken pols beperken de fijne motoriek.Handtherapie kan hier gericht op inspelen.
Voorbeelden: Knopen dichtmaken lukt niet, potten openen is onmogelijk
Hoe helpt ergotherapie bij ADL-problemen?
Een ergotherapeut helpt je op drie manieren om ADL-problemen aan te pakken:
1. ADL-training: oefenen met handelingen
De ergotherapeut oefent samen met jou de problematische handelingen. Door herhaling en gerichte instructie leer je nieuwe technieken of compensatiestrategieën.
Praktijkvoorbeeld: Aankleden na beroerte
Probleem: Mevrouw de Vries (68) heeft na een beroerte eenzijdige verlamming. Aankleden kost haar 45 minuten en lukt alleen met hulp van haar partner.
Oplossing ergotherapeut:
- Leert aankleedtechniek voor halfzijdige verlamming (eerst aangedane kant)
- Adviseert kleding met elastiek en velcro in plaats van knopen
- Oefent met sokken- en schoenaantrekker
- Training in aangepaste volgorde en rustmomenten
Resultaat: Na 6 weken kan mevrouw de Vries zich in 15 minuten zelfstandig aankleden.
2. Hulpmiddelen adviseren en aanmeten
Soms is oefenen alleen niet genoeg. Dan kunnen slimme hulpmiddelen het verschil maken:
Voor aankleden
- • Aankleedhulp (stok met haak)
- • Sokken- en kousenaantrekker
- • Schoenlepel met lange steel
- • Knopenhaak
- • Ritshaak
Voor wassen/douchen
- • Douchestoel of douchekruk
- • Antislipmat in douche
- • Handgrepen bij toilet en douche
- • Lange washand/borstel
- • Toiletverhoger
Voor eten/koken
- • Aangepast bestek (dikke greep)
- • Antislip bord en mat
- • Boterhammensmeerplank
- • Eenhandig snijplank
- • Beker met twee handvatten
Voor mobiliteit
- • Rollator of looprek
- • Wandelstok of krukken
- • Opsta-stoel
- • Bedhekje of opsta-beugel
- • Traplift
3. Aanpassingen in je omgeving
Soms moet je woning of werkomgeving aangepast worden om zelfstandig te kunnen blijven functioneren. De ergotherapeut adviseert over:
- Drempels verwijderen of afschuinen
- Betere verlichting aanbrengen
- Handgrepen plaatsen (bij trap, toilet, douche)
- Verhoogde toiletbril installeren
- Inloopdouche in plaats van bad
- Keukenkastjes op toegankelijke hoogte
- Traplift of platformlift
De ergotherapeut kan je ook helpen met de aanvraag van subsidies via de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) voor woningaanpassingen.
ADL-problemen per handeling: concrete oplossingen
Problemen met aankleden
Veelvoorkomende klachten:
- Knopen dichtmaken lukt niet (artrose handen, tremor)
- Sokken aantrekken te moeilijk (rugproblemen, heupbeperking)
- Niet bij schoenen kunnen (overgewicht, gewrichtsproblemen)
- Evenwichtsproblemen bij aankleden staand
Ergotherapie oplossingen:
- Kleding met elastiek, velcro of ritsen in plaats van knopen
- Sokken/kousenaaantrekker gebruiken
- Schoenen met klittenband of rekker in plaats van veters
- Zittend aankleden op stoelrand of bed
- Aankleedstok met haak voor moeilijk bereikbare items
Problemen met wassen en douchen
Veelvoorkomende klachten:
- In/uit bad komen te gevaarlijk (valrisico)
- Staand douchen te vermoeiend
- Voeten wassen lukt niet (rug-/heupprobleem)
- Angst om te vallen in natte douche
Ergotherapie oplossingen:
- Douchestoel of krukje plaatsen
- Handgrepen bij douche en toilet
- Antislipmat en -strips
- Lange washand of borstels voor moeilijk bereikbare plekken
- Inloopdouche of badlift
Problemen met eten en koken
Veelvoorkomende klachten:
- Bestek vasthouden lukt niet (handkracht, tremor)
- Morsen bij drinken
- Potten en flessen niet kunnen openen
- Snijden met mes te gevaarlijk of te zwaar
- Koken kost te veel energie
Ergotherapie oplossingen:
- Aangepast bestek met dikke, antislip greep
- Beker met twee handvatten of antislip beker
- Pottenopener en flessenopener
- Eenhandig snijplank met pennen en zuignappen
- Energiebesparend koken: zittend, voorbereide ingrediënten
Wanneer schakel je een ergotherapeut in?
Herken je één of meerdere van deze signalen? Dan is het tijd om een ergotherapeut in te schakelen:
- Dagelijkse handelingen kosten steeds meer moeite of tijd
- Je moet hulp vragen voor dingen die je eerst zelf kon
- Je vermijdt bepaalde activiteiten omdat ze te moeilijk zijn geworden
- Je hebt recent een operatie of ziekenhuisopname gehad
- Je bent bang om te vallen tijdens ADL-handelingen
- Vermoeidheid beperkt je in dagelijkse taken
Bespreek je klachten met je huisarts. Hij kan je doorverwijzen naar een ergotherapeut voor een intake en behandelplan.
Veelgestelde vragen over ADL-problemen
Wat zijn ADL-problemen?
ADL staat voor Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen. ADL-problemen zijn moeilijkheden met basale handelingen zoals aankleden, wassen, eten, toiletgang en mobiliteit. Deze problemen kunnen ontstaan door ziekte, letsel, ouderdom of beperking.
Hoe helpt een ergotherapeut bij ADL-problemen?
Een ergotherapeut helpt op drie manieren: 1) ADL-training (oefenen met handelingen), 2) Hulpmiddelen adviseren (aangepast bestek, douchestoel), 3) Aanpassingen in je omgeving (drempels weg, handgrepen). Het doel is om zo zelfstandig mogelijk te blijven functioneren.
Wanneer heb je ADL-training nodig?
ADL-training is zinvol na een beroerte, operatie, bij chronische aandoeningen (Parkinson, reuma), bij ouderdomsklachten, of wanneer dagelijkse handelingen door welke oorzaak dan ook moeilijk worden.
Wat is het verschil tussen ADL en IADL?
ADL zijn basale zelfzorghandelingen (wassen, aankleden, eten). IADL (Instrumentele ADL) zijn complexere taken zoals boodschappen doen, huishouden, koken, financiën regelen en medicatie innemen.
Hoeveel ADL-training sessies heb je nodig?
Dit verschilt per situatie. Na een operatie kan 4-6 sessies genoeg zijn. Bij chronische aandoeningen of na een beroerte kan training langer duren (8-16 sessies). De ergotherapeut maakt samen met jou een behandelplan.
Worden ADL-hulpmiddelen vergoed?
Veel hulpmiddelen worden vergoed via de Wmo (gemeentelijke regeling) of zorgverzekering. De ergotherapeut kan je helpen met de aanvraag en zorgt voor een indicatiestelling.
Op zoek naar een ergotherapeut in de buurt?
Vind snel en eenvoudig een ergotherapeut bij jou in de buurt via onze landelijke zoekgids.
Vind een ErgotherapeutConclusie
ADL-problemen hoeven je zelfstandigheid niet te beperken. Met de juiste hulp van een ergotherapeut – door training, hulpmiddelen en woningaanpassingen – kun je vaak weer de regie over je eigen leven voeren. Vroeg ingrijpen is belangrijk: hoe eerder je hulp zoekt, hoe beter het resultaat.
Heb je moeite met dagelijkse handelingen? Bespreek het met je huisarts en vraag om een verwijzing naar een ergotherapeut. Lees ook ons artikel over wat je kunt verwachten bij de eerste afspraak.
Vind een ergotherapeut bij jou in de buurt